Turpanyüzi baghliri mejburiy sétiwélinmaqchi (1)

Muxbirimiz mihriban

2009-04-30

" Ili baghliri jennet makani, unda yangraydu bulbul nawasi...." Bu naxshini anglighan her qandaq kishi tebiiy haldila ghulja nahiyisige qarashliq turpanyüzi yézisidiki güzel baghlarni köz aldigha keltüridu.

Oqurmenlirimiz ewetken 'yéngisarda déhqan bolmaq tes' namliq sin - Alghudin élindi.
'Yéngisarda déhqan bolmaq tes' sin - Alghusidin élinghan bu sürette, yéngisarliq uyghur déhqan, bu filimni teyyarlighan hékim siyit, hökümet buyruqi bilen térilghan özining jiyangduliqida öz derdini sözlimekte.
Ghulja nahiyisining turpanyüzi yézisi bilen jiliyüzining 5 köwrük mehellisi ariliqigha jaylashqan yuqiriqi turpanyüzi kentidiki " nasir pangning béghi ", " nurining béghi ", " yüsüpjinkamning béghi " " mutellipkamning béghi " qatarliq bir yürüsh baghlar ghulja nahiyiside chong bolghan her bir uyghurning yadida bolsa kérek. Emma hala bügünki künge kelgende ili uyghurlirigha öchmes xatérilerni qaldurghan bu güzel baghlargha soghuq qollar sunulmaqta. Turpanyüzi déhqanlirining radiomizgha bergen melumatida, bulturdin buyan ghulja nahiyisidin buyruq kélip, bu baghlarni nahiyilik hökümetning sétiwalmaqchi bolghanliqi heqqidiki mish - Mish gepler tarqalghan. Bultur déhqanlarning bu qarargha bolghan naraziliqi bek küchlük bolghini üchün, eyni chaghda nahiyilik hökümet bu baghlarni sétiwélish niyitidin waqtinche waz kechken. Emma bu yil etiyazdin bashlap, nahiyilik hökümet turpanyüzi yéziliq hökümet arqiliq bagh igiliridin baghlarni her mo yerning yillighini 200 somdin bahalap, méwilik derexlerge ayrim heq béridighanliqini wede qilip, yéziliq hökümetke sétip bérishni telep qilghan. Emma bagh igiliri özliri ming bir japada az kem 30 yil ejir qilip bina qilghan bu baghlarning nahayiti erzan bahada yéziliq hökümet teripidin sétiwélinip, ichkiridin kelgen xitay sodigerlirige kim ashti qilip sétiwétilmekchi ikenlikini bilgendin kéyin bu ishqa narazi bolup, baghlarni satmaydighanliqini dégen. Déhqanlarning qarshiliqi aldida yéziliq hökümet, mejburlash, tehdit qilish usullirini qollinishqa yüzlengen.Biz turpanyüzi yézisidiki bu baghlarning yéziliq hökümet teripidin mejburiy sétiwélinmaqchi boluwatqanliqini delillesh üchün turpanyuzi yézisidiki melum bir déhqan ailisige téléfon qilghinimizda, u kishi bizge heqiqeten bundaq ishning barliqini éytip, yéziliq hökümetning bu yerlerni sétiwélishta, déhqanlarni mejburlash usulini qolliniwatqanliqini bayan qilip, özining bu ishqa bolghan qarishini bayan qilip ötti.Biz turpanyuzidiki baghlarni turpanyuzi yéziliq hokumetning déhqanlardin ötküzüwalidighanliqi heqqidiki xewerni delillesh uchun turpanyuzi yéziliq hökümetke téléfon urghan bolsaqmu, lékin téléfonimizni alidighan adem chiqmidi. Biz yéziliq hökümet bashliqi pexiridinning qol téléfonigha téléfon qilghinimizda, yéza bashliqi pexiridin bizning erkin asiya radio istansisining muxbiri ikenlikimizni bilgendin kéyin téléfonimizni jawabsiz qoydi.Yéza bashliqi pexiridin bilen alaqilishish imkaniyiti bolmighandin kéyin, biz sürüshtürüsh arqiliq turpanyuzi yézisi yuqiri turpanyuzi kentining bashliqi abdusemetning qol téléfon nomurini élip, uningdin turpanyuzi yézisidiki baghlarning ehwalini igiliduq. Abdusemet bizning erkin radio istansisining muxbiri ikenlikimizni bilgendin kéyin anche dostane bolmighan halda yuqiri turpanyuzi kentidiki baghlarning esli kentning igidarchiliqidiki yerler bolup, déhqanlargha höddige bérilgenlikini, emma déhqanlar bu baghlarni yaxshi bashquralmighanliqi, kentke héchqandaq iqtisadi menpeeti bolmighanliqi uchun kentning bu baghlarni, déhqanlardin her mo yer uchun yilliqigha 200 somdin hésablap sétiwilip kentning igidarchiliqigha ötküzüwalmaqchi boluwatqanliqini bayan qildi.U bizning déhqanlarning bu ishqa razi bolghan - Bolmighanliqini, déhqanlardiki naraziliq keypiyatining qandaq ikenlikini, déhqanlargha höddige bérilgen baghlarni hazir qandaq qilmaqchi boluwatqanliqini sorighinimizda abdusemet soalimizgha mundaq jawab berdi.Abdusemettin bu yerlerni déhqanlardin qayturup sétiwalghandin kéyin, kentning bu yerlerni qandaq bir terep qilmaqchi ikenlikini sorighinimizda, u bu yerlerni ichkiridin kelgen xitaylargha sétiwetmekchi ikenlikini dédi.Biz uning öz qérindashliri bolghan uyghur déhqanlirining yérini ichkiridin kelgen xitaylargha sétiwetmekchi bolghanliqini sorighinimizda, u soalimizgha yerlik uyghur déhqanliri bu baghlardin unum yaritalmighanliqi uchun, bu baghlarni kim ashti qilip sétish arqiliq kentke kirim qilmaqchi ikenlikini bayan qildi.Biz uningdin turpanyuzi kentining déhqanlarning bu yérini mejburiy sétiwalmaqchi bolghanliqi heqqide inkaslarni anglighinimizni éytqinimizda u naraziliq bilen, bizning bu ehwalni qandaq igiligenlikimizni qaytilap soridi, abdusemetning qarishiche, kentning déhqanlardin bu yerlerni qayturuwélishi normal ish bolup, kentning kirimini ashurush uchun bu baghlardin paydilinish heqqi bar iken. Turpanyuzi yézisidiki yene bir baghning igisi yüsüpjanning öyige téléfon qilghinimizda, yusupjanning ayali ümgülsum yéziliq hokumetning ularning shunche japada bina qilghan baghlirini tartiwalmaqchi bolghanliqini hem özining bu ishqa bolghan naraziliqini mundaq bayan qildi.Biz turpanyüzi yézisidiki baghlarning igiliridin biri bolghan pishqedem déhqan nuri akining özidin ehwal igilesh uchun, nuri akigha téléfon qilduq... Altunluq töpilikidiki 200 mo yerni igileydighan bu chong baghning igisi nuri aka, bu bagh uchun özining pütün yashliqini, küch - Quwwitini teqdim qilghanliqini, ayali we baliliri bilen eslidiki tashlanduq xarabi halettiki baghni retlep bügünkidek güzel jennet makanigha aylandurghan jeryanini mundaq bayan qildi.Bügünki künge kelgende yéziliq hökümet we kentning déhqanlardin bu baghlarni intayin erzan bahada sétiwalmaqchi bolghanliqigha bolghan naraziliqini ipadiligen nuri aka öz naraziliqini mundaq bayan qildi.Nuri aka özi we ayalining mushu baghda méhnet terini töküp 6 balini dölet üchün yaramliq ewlad qilip terbiyiligenlikini, özining we balilirining dölet qanunini nahayiti yaxshi bilidighanliqini, shunga yéziliq hökümetning bu xil yolsizliqigha nisbeten qanun arqiliq özini qoghdaydighanliqini, bu heqsizliqni soraydighan qanunning barliqigha ishinidighanliqini mundaq bayan qildi.Nuri aka, erkin asiya muxbirining uninggha téléfonni amérikidin uruwatqanliqini bilginide, nahayiti qizghinliq bilen muxbirni turpanyüzining bu jennet makan güzel baghlirini choqum kélip körüp kitishini telep qildi. Nuri aka öz sözide, özining ziyaliylargha, muxbirlargha tayinidighanliqini, partiyige ishinidighanliqini. 100 Yil tashlinip qalghan bu tashlanduq xarabiliqni bügünkidek güzel haletke keltürüsh yolida eyni chaghda hökümetning özini yoligenlikini, qollighanliqini, özining we ayali xelchemning sotsiyalistik emgek nemunichisi bolup köp qétim mukapatlanghanliqini, uning bügünkidek netije yaritish yolidiki japalirini muxbirlarning her waqit xewer qilip turghanliqini. Shunga hökümetning bügünki künge kelgende özige oxshash déhqanlargha yar - Yölekte bolidighanliqigha ishinidighanliqini bayan qilip ötti.Nuri aka sözining axirida özi bilen dawamliq alaqiliship turushimizni, bu ishning tereqqiyatini dep béridighanliqini,partiye we hökümetning uyghur déhqanlirigha ige chiqidighanliqini, özining hökümetning bu ishni adil bir terep qilidighanliqigha ishinidighanliqini tekitlidi.

http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/tepsili_xewer/ghulja-turpanyuzi-baghliri-05012009064422.html/story_main?encoding=latin